تشنج

تشنج (به انگلیسی : Convulsion) نشانه بروز یک فعالیت نورونی همزمان، غیرطبیعی و شدید در مغز است که می‌ تواند به صورت تغییر در وضعیت روانی، سطح هوشیاری، حرکات تونیک و کلونیک بروز یابد.

حمله تشنج چیست؟

حمله تشنج بروز ناگهانی نشانه‌ ها یا علائم بیماری است، این اصطلاح به خصوص در مورد صرع به کار می ‌رود (به انگلیسی : epilepsy). البته تشنج علل غیر صرعی نیز دارد مانند هیپوگلیسمی، تب و تشنجconvulsion febrile seizure) )، افت فشار خون، میگرن، ضربه مغزی و…
معمولاً بیمار قبل از حالت تشنج علائمی را احساس می‌ کند که احتمال تشنج قریب ‌الوقوع را می‌ دهد. در مواردی بدن بیمار منقبض می ‌شود. در صورتی که فرد دچار حمله شد بیمار را به پهلو بخوابانید تا راه تنفس او باز شود و دچار خفگی نشود. بر خلاف تصور رایج، نیازی به بیرون آوردن زبان از دهان نیست، چرا که فردی که دچار تشنج شده ‌است زبانش را نخواهد خورد و فقط در صورتی‌ که دهان فرد دچار تشنج باز است بهتر است جهت جلوگیری از گاز زدن زبان یک تکه دستمال بین دندان ‌ها قرار دهید. اما بایستی احتیاط کنید که مبادا انگشتان شما لای دندان ‌های بیمار گیر کند.
نگه داشتن دست و پای بیمار نیز ابداً توصیه نمی‌ شود زیرا حرکات شدید و انقباضی ممکن است موجب دررفتگی یا شکستگی دست و پای او شود. اما اگر حمله تشنج در مجاورت آتش یا لبه پله ها رخ داده برای جلوگیری از افتادن بیمار در محل خطر، وی را با احتیاط از محل خطرناک دور کنید. در صورتی که بیمار در حالت بیهوشی قرار دارد به اجبار به او دارو ندهید، زیرا خطر آسپیراسیون و مرگ وجود دارد. معمولاً حالت بیهوشی فرد بین ۲ تا ۳ دقیقه طول می‌ کشد. در مواقعی رنگ پریدگی، کبودی و… امکان دارد که در اغلب موارد، جای نگرانی نیست.
پس از بازگشت کامل هشیاری، به وی نوشیدنی شیرین بدهید اما راجع به جزئیات حمله تشنج، به بیمار توضیح ندهید. درمان دارویی : میدازولام، فنوباربیتال، فنو تویین، دیازپام

تشنج

علل تشنج

تب بالا
صرع
سکته مغزی
قند خون پایین
ضربه مغزی
میگرن
تومور مغزی
سوء مصرف الکل
کمبود ویتامین دی
مصرف داروهای غیرقانونی و یا مواد مخدر
کمبود خواب
میزان پایین سدیم خون هیپوناترمی
خونریزی مغزی ناشی از ترومای سر
مصرف بعضی از داروها
افت فشار خون

علائم تشنج چیست؟

در صورتی که فردی علائم زیر را داشته باشد، تشخیص تشنج راحت است:
فقدان هوشیاری، کاهش سطح هوشیاری
سفید شدن چشم‌ها (فقط سفیدی چشم دیده می شود)
قرمز یا آبی شدن رنگ صورت
تغییر در تنفس
قفل شدن بازوها، پاها و کل بدن
حرکات جهشی در بازوها، پاها، بدن و یا سر
عدم قابلیت کنترل حرکات
عدم پاسخگویی به تحریکات بیرونی
این علائم معمولا از چند ثانیه تا چند دقیقه طول می کشند. البته گاهی مواقع ممکن است طولانی ‌تر نیز باشند. کودکان ممکن است پس از تشنج تب ‌دار پرخاشگر شوند. برخی دیگر از آن ها نیز ممکن است به خواب عمیق بروند که یک ساعت یا بیشتر طول خواهد کشید.

تشنج

انواع تشنج

پزشکان به‌ طور کلی تشنج را به دو دسته کانونی و عمومی بر اساس محل فعالیت غیرطبیعی مغز تقسیم می‌ کنند:

تشنج ‌های کانونی

تشنج‌ های کانونی شامل از دست دادن و یا تغییر سطح هوشیاری و یا آگاهی هستند. در این حالت فرد ممکن است به یک نقطه خیره شود و به محیط طبیعی خود پاسخ ندهد و یا حرکات تکراری انجام دهد. گونه دیگر تشنج کانونی وجود دارد که ممکن است در آن سطح هوشیاری تغییری نکند ولی باعث ایجاد اختلال در عواطف فرد مانند تغییر در مزه غذاها، بو و احساس شود. در این حالت ممکن است حرکات ناخواسته یک قسمت بدن مانند دست یا پا و یا علایمی مانند سرگیجه و چشمک زدن نیز منجر شود.

تشنج‌ های عمومی

تشنج‌ هایی که همه قسمت ‌های مغز را درگیر می‌ کنند تشنج عمومی نامیده می ‌شوند :
تشنج ابسنس (به انگلیسی:( Absence : اغلب در کودکان ظاهر می ‌شود. این عارضه ممکن است باعث از دست دادن آگاهی در کوتاه مدت شود.
تشنج‌ های تونیک : این نوع تشنج دست‌ ها و پاها را تحت تأثیر قرار می‌ دهد و باعث افتادن فرد روی زمین می‌ شود.
تشنج آتونیک : که باعث ایجاد اختلال در کنترل عضلات شده و باعث سقوط ناگهانی فرد بر روی زمین می‌ شود.
تشنج کلونیک : این تشنج معمولاً روی گردن، صورت و دست ‌ها تأثیر می‌ گذارد.
تشنج‌ های میوکلونیک : تشنج‌ های میوکلونیک معمولاً به صورت حرکات ناگهانی پاها و بازوها ظاهر می ‌شوند.
تشنج‌ های تونیک-کلونیک : این نوع حملات تشنجی می ‌توانند باعث از دست دادن ناگهانی هوشیاری، سفت شدن و تکان دادن بدن و گاهی اوقات از دست دادن کنترل مثانه و یا گاز گرفتن زبان و یا کف کردن جزئی دهان شوند.

تشنج

چه زمانی باید به پزشک مغز و اعصاب مراجعه کرد؟

صرع، حتی اگر همراه با تشنج باشد، الزاما همیشه نیازمند مراقبت‌ های فوری پزشکی نمی باشد. اما در صورت داشتن هر یک از این علائم باید با اورژانس تماس بگیرید:
بیمار برای اولین بار دچار صرع یا تشنج شده باشد.
صرع یا تشنج بیمار بیش از ۵ دقیقه طول بکشد.
تنفس بیمار دشوار شده باشد.
راه رفتن بیمار پس از صرع مختل شده باشد.
بیمار دو بار پشت سر هم دچار صرع شود.
فرد بیمار به خود آسیب بزند.
فرد مبتلا به بیماری قلبی، دیابت و یا دیگر بیماری‌ ها بوده و یا باردار باشد.
موضوع حائز اهمیت این است که حتما باید تمام جزئیات حادثه و هر گونه مصرف الکل یا مواد مخدر را به اپراتور اورژانس اطلاع دهید. در صورت امکان از تشنج فرد فیلم بگیرید تا بتوانید آن را به پزشک نشان دهید.

در چه صورتی کودکی که دچار تشنج شده است باید به اورژانس منتقل شود؟

در مورد کودکان در موارد زیر مراجعه به اورژانس و تماس با آمبولانس ضروری است.
کودک برای اولین بار است که دچار تشنج شده و یا مطمئن نیستید که دقیقا چه اتفاقی افتاده است.
تشنج بیش از ۵ دقیقه طول بکشد.
کودک پس از تشنج بیدار نشود و یا بسیار بدحال باشد.
کودک پیش از تشنج بسیار بیمار بوده باشد.
کودک بیش از یک تشنج را تجربه کند.
چنانچه تشنج تب دار کمتر از ۵ دقیقه طول کشیده باشد در اسرع وقت با پزشک خود تماس بگیرید و قرار ملاقات تعیین کنید. تا حد ممکن جزئیات آن چه را که مشاهده کرده اید در اختیار پزشک قرار دهید.

تشنج چگونه تشخیص داده می شود؟

سوابق پزشکی و دیگر علائم بیمار به پزشک برای تعیین آزمایش‌ های ضروری کمک می کنند‌. این آزمایش ‌ها عبارتند از:
آزمایش خون و ادرار به منظور بررسی عفونت و یا وجود مواد سمی
نوار مغز (EEG) برای بررسی فعالیت الکتریکی مغز
آزمایش ‌های تصویربرداری نظیر MRI و CT اسکن مغز

درمان تشنج چیست؟

در خصوص بروز تشنج تب دار، در کودکان نیاز به درمان خاصی نمی باشد و فقط باید علت تب شناسایی شود. گاهی مواقع پزشک ممکن است داروی به خصوصی را تجویز کند تا در صورت وقوع مجدد تشنج تب دار مورد استفاده قرار بگیرد.
اگر حملات تشنج و صرع به طور مکرر اتفاق بیفتند پزشک داروهایی را تجویز خواهد کرد که از وقوع مجدد آن ها پیشگیری می کنند. باید توجه کرد که گزینه ‌های درمانی انتخاب شده به عامل بوجود آورنده تشنج بستگی دارند.